Λέγοντας γονάδες εννοούμε τους όρχεις στον άνδρα και τις ωοθήκες στη γυναίκα.

Τα όργανα αυτά του αναπαρωγικού συστήματος του ανθρώπου είναι φυσικά ενδοκρινείς αδένες και βρίσκονται υπό την επίδραση της ωοθυλακιοτρόπου και ωχρινοποιητικής ορμόνης που παράγονται από την υπόφυση.

Οι ωοθήκες αποτελούν τους γεννητικούς αδένες της γυναίκας. Είναι δυο, συμπαγείς στη σύσταση και έχουν το σχήμα και το μέγεθος αμυγδάλου. Το βάρος τους ανέρχεται σε 7-12 γραμ. και βρίσκονται στην οπίσθια επιφάνεια των πλατεών συνδέσμων, κάτω από τις σάλπιγγες.

Οι ωοθήκες αποτελούνται από έξω προς τα μέσα από το βλαστικό επιθήλιο, τη φλοιώδη ουσία, τη μυελώδη ουσία και τις πύλες.

Η φλοιώδης ουσία έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον, γιατί μέσα σ' αυτή και ανάμεσα από συνδετικό ιστό, που λέγεται στρώμα, υπάρχουν, σε διάφορα στάδια της ανάπτυξης τους, τα ωοθυλάκια, που στη γενετησιακή ηλικία της γυναίκας φτάνουν τις 300.000.

Η λειτουργική δραστηριότητα της ωοθήκης, ελέγχεται πρωταρχικά από γοναδοτροπίνες της υπόφυσης, την ωοθυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH) και την ωχρινοτρόπο ορμόνη (LH). Oι δύο λειτουργίες των ωοθηκών είναι η παραγωγή ωαρίων και ορμονών. Oι ορμόνες που παράγονται είναι οιστρογόνα, προγεστερόνη, ανδρογόνα και ινχιμπίνη. Τα οιστρογόνα εκκρίνονται από το αναπτυσσόμενο ωοθυλάκιο και από το ωχρό σωμάτιο, εάν το ωάριο γονιμοποιηθεί. Τα οιστρογόνα διεγείρουν την ανάπτυξη των δευτερογενών χαρακτηριστικών, την αύξηση των μαζικών αδένων και την ανάπτυξη του ενδομητρίου για την πιθανή εμφύτευση ενός γονιμοποιημένου ωαρίου. Η προγεστερόνη εκκρίνεται από το ωχρό σωμάτιο· συμβάλει στην ανάπτυξη του ενδομητρίου και των μαζικών αδένων. Η ινχιμπίνη εκκρίνεται από κύτταρα του ωοθυλακίου και από το ωχρό σωμάτιο, η δράση της είναι ότι μειώνει την έκκριση της FSH.

Η κλασικότερη πάθηση των ωοθηκών που αφορά τον ενδοκρινολόγο είναι οι πολυκυστικές ωοθήκες (PCOs). Άλλες παθήσεις είναι η υπερέκκριση ή υποέκκριση των ωοθηκικών ορμονών, καθώς και τα σύνδρομα που τις προκαλούν.

Οι όρχειςαποτελούν τους γεννητικούς αδένες του άνδρα. Είναι δύο σε αριθμό και ζυγίζουν 20-30 γραμμάρια ο καθένας, ενώ αντίστοιχα ο κάθε όρχις έχει όγκο 15-25 κ.ε

Οι όρχεις βρίσκονται υπό την επίδραση της θυλακιοτρόπου και της ωχρινοποιητικής ορμόνης. Αποτελούνται από τα κύτταρα του Leydig που παράγουν τις ανδρικές ορμόνες κυρίως τη τεστοστερόνη, τα κύτταρα του Sertoli και τα κύτταρα της σπερματογένεσης.